|
Collectie
|
Aantal accessies
|
Locatie collectie
|
Rassenlijst
|
| accamRBZW2 |
50 |
Roggebotzand West - Dronten |
Roggebotzand-01 |
| accamRBZW3 |
30 |
Roggebotzand West - Dronten |
Roggebotzand-02 |
In de genenbank
Zoals te zien is in de tabel zijn er drie collecties van Spaanse aak in de genenbank. Deze staan als twee collecties in de Rassenlijst Bomen en zijn ook ingericht voor zaadoogst. Zoals te zien is op de kaart, zijn de accessies van Roggebotzand-01 verzameld in de Maasheggen, aangevuld met enkele accessies afkomstig uit Winterswijk en langs de IJssel. De accessies van Roggebotzand-02 komen allemaal uit Zuid-Limburg.
Rodelijststatus in Nederland
Thans niet bedreigd
Zeldzaamheid
De Spaanse aak (ook wel veldesdoorn) komt door aanplant wijd verspreid voor in Nederland. Autochtone populaties zijn echter zeer zeldzaam. De grootste wilde populaties van de Spaanse aak vind je in Nederland in Zuid-Limburg en het Maasheggengebied. Verder komen nog verspreid wilde populaties voor in Gelderland en langs de IJssel.
Verspreiding
De Spaanse aak komt voor in een groot deel van Europa en een deel van Azië, met de zuidelijkste populaties in de Mediterrane regio en de noordelijkste in het zuiden van Zweden. Nederland ligt aan de rand van het natuurlijke verspreidingsgebied op het vasteland.
Bron: This distribution map has been developed by the European Commission Joint Research Centre (partly based on the EUFORGEN map) and released under Creative Commons Attribution 4.0 International (CC-BY 4.0)
Wist je dat?
De takken met kurklijsten van de Spaanse aak werden gebruikt als hoenderstokken en het mooie gevlamde wortelhout werd gebruik in de maak van meubels.
Morfologische beschrijving genenbankmateriaal
De Spaanse aak is een soort met duidelijke morfologische variatie. De bomen in de genenbank bomen en struiken vertonen uiteenlopende kenmerken. Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland heeft een beschrijving gedaan van het materiaal in de genenbank, om inzicht te krijgen in de variatie die er te vinden is in de collectie.
Blad
Bladeren van Spaanse aak verschillen in vorm en beharing. De meerderheid van de bladeren past goed in een gradiënt tussen twee bladtypen: een type waarbij enkel de vijf hoofdlobben te zien zijn en een type waarbij op de hoofdlobben nog kleine lobben zijn. De bladmoes is van onder meestal matig tot sterk behaard, maar bomen met kale bladmoes komen ook voor.
Twee typen bladeren, een met meer duidelijke sublobben (links) en de spitsere variant (rechts). Er is een gradiënt tussen de twee typen.
Vruchten
De vruchten van Spaanse aak heten samara’s. Ze zijn gevleugeld en staan per twee tegenover elkaar. De twee vruchten staan ongeveer in een lijn, maar een lichte hoek naar zowel boven als onder komt voor. Dit kan ook variëren binnen een boom. De vruchten kunnen zowel kaal als behaard zijn. In de genenbank komen beide typen voor, maar de meerderheid van de bomen heeft behaarde vruchten.
Vruchten van de Spaanse aak. De vruchten van deze accessie zijn behaard.
Stam
De stam van de Spaanse aak kan vrij glad zijn, maar kan ook kurklijsten hebben. In de genenbankcollectie komen zowel bomen met gladde stam als met kurklijsten voor. De kurklijsten kunnen zeer uitgesproken zijn, zodat ze de hele stam bedekken en in elkaar overlopen, maar ze kunnen ook voorkomen als losse, van elkaar gescheiden kurklijsten.
De stam van Spaanse aak. Sommige bomen hebben een gladde stam (links) en sommige hebben duidelijke kurklijsten op de stam (rechts)
Twijgen
Ook op de jonge twijgen van Spaanse aak kunnen ook kurklijsten voorkomen. Het voorkomen van kurklijsten op de twijgen is niet een op een gelinkt aan het voorkomen van kurklijsten op de stam.
Twijgen van de Spaanse aak in de genenbank. Er zijn accessies met gladde twijgen (links) en met sterke kurklijsten (rechts)
Groeivorm
In de genenbank zijn er accessies waarin een specifieke groeivorm herkend kan worden. Er zijn accessies die een kleine, bolvormige kroon maken, accessies met een meer zuilvormige en accessies met kegelvormige kronen.
Reproduceerbare scores?
Omdat er van elke accessie meerdere kopieën staan in de genenbank, kon onderzocht worden of de kenmerken consistent zijn tussen kopieën van een accessie. Hoe consistent de score werd gegeven aan verschillende kopieën van een accessie, verschilt tussen de eigenschappen. Een aantal eigenschappen, zoals de bladvorm, bladbeharing en groeivorm werden niet heel consistent gescoord, hier werd aan verschillende bomen van dezelfde accessie soms een andere score gegeven.
Andere eigenschappen, zoals kurklijsten op stam en twijgen, hoek van de vruchten en de beharing van de vruchten werd wel meer consistent gescoord tussen klonen. Voor deze eigenschappen was voor de meeste accessies een duidelijke score die aan elk van de bomen werd gegeven. De beharing van de vrucht is van de verschillende onderzochte kenmerken het meest consistent tussen kopieën van dezelfde accessie. Hierbij moet bemerkt worden dat de beharing van de vrucht enkel kan worden gemeten als de boom vruchten heeft, waardoor het aantal gemeten kopieën per accessie kleiner is en daarmee de kans om een afwijkende meting te doen ook kleiner is.
Relevant onderzoek
Morfologisch onderzoek naar autochtone Acer campestre (Sapindaceae) in Nederland
